APAKAH ITU PROTEIN
Protein ialah salah satu daripada tiga nutrien utama selain karbohidrat dan lemak. Ia terdiri daripada unit kecil yang dipanggil asid amino. Terdapat 20 jenis asid amino, di mana 11 boleh dihasilkan oleh tubuh manakala 9 lagi (asid amino essential) hanya boleh diperoleh daripada makanan.
FUNGSI PROTEIN DALAM TUBUH
Protein membina dan membaiki tisu seperti otot, kulit, rambut, kuku serta organ dalaman. Ia juga membentuk hormon dan enzim penting seperti insulin dan enzim pencernaan, serta menjadi asas kepada antibodi sistem imun.
Selain berperanan utama dalam struktur badan, protein boleh dijadikan sumber tenaga apabila karbohidrat dan lemak tidak mencukupi. Ia turut mengekalkan keseimbangan cecair dan asid-alkali darah, memastikan tubuh berfungsi secara stabil.
JENIS PROTEIN
Secara umum, protein terbahagi kepada dua kategori utama: PROTEIN HAIWAN dan PROTEIN TUMBUHAN
PROTEIN HAIWAN
Protein haiwan diperoleh daripada daging, ayam, ikan, telur, susu dan produk tenusu seperti yogurt dan keju. Ia dianggap protein lengkap kerana mengandungi kesemua asid amino, serta mudah diserap dan digunakan oleh tubuh.
Namun, pengambilan berlebihan, terutamanya daging merah berlemak dan daging diproses boleh meningkatkan risiko penyakit jantung dan strok akibat kandungan lemak tepu dan kolesterol yang tinggi. Kaedah memasak yang tidak sihat seperti menggoreng atau memanggang hingga hangus juga boleh menghasilkan bahan karsinogenik. Oleh itu, pengambilan protein haiwan perlu sederhana dan dimasak dengan cara lebih sihat seperti merebus, membakar ringan atau mengukus.
PROTEIN TUMBUHAN
Protein tumbuhan pula datang daripada sayur, kekacang, lentil, tempe, tauhu, bijirin penuh, quinoa, dan biji-bijian. Kandungan protein di dalamnya biasanya tidak lengkap (tidak mengandungi semua asid amino essential), tetapi gabungan pelbagai makanan seperti nasi dan kacang atau roti dan mentega boleh melengkapkan profil asid amino.
Kelebihan utama protein tumbuhan ialah rendah lemak tepu, bebas kolesterol, serta kaya dengan serat, vitamin, mineral dan antioksidan yang membantu memelihara kesihatan dan mencegah penyakit kronik. Kekurangannya ialah kadar penyerapan yang lebih rendah serta kehadiran antinutrien seperti fitat dan tanin yang boleh menjejaskan penyerapan zat besi dan zink. Oleh itu, diet berasaskan tumbuhan memerlukan perancangan yang teliti untuk memastikan keperluan asid amino dan mineral mencukupi.
PENTING UNTUK AMBIL CUKUP ASID AMINO ESSENTIAL
Daripada 20 jenis asid amino, 9 daripadanya dianggap “essential” kerana tubuh tidak boleh menghasilkannya sendiri dan mesti diperoleh melalui makanan. Sembilan asid amino essential ialah histidine, isoleucine, leucine, lysine, methionine, phenylalanine, threonine, tryptophan, dan valine.
Asid amino essential amat penting kerana tanpa bekalannya, tubuh tidak dapat membina atau membaiki tisu, menghasilkan hormon penting, mahupun mengekalkan kesihatan mental dan fizikal. Setiap satunya mempunyai peranan tertentu seperti pembinaan otot, kolagen, keratin, penghasilan hormon seperti dopamin, melatonin dll, menghasilkan histamin dan lain-lain. Maka, kekurangan asid amino ini boleh menyebabkan beberapa masalah kesihatan bergantung kepada jenis asid amino yang terkurang.
BOLEHKAH HANYA AMBIL PROTEIN TUMBUHAN?
Ya, seseorang boleh mendapat semua keperluan protein daripada sumber tumbuhan jika dietnya seimbang dan dipelbagaikan. Kajian menunjukkan gabungan makanan tumbuhan yang betul boleh membekalkan semua 9 asid amino essential.
Contohnya, kekurangan lysine dalam bijirin boleh digantikan dengan kekacang, manakala kekurangan methionine dalam kekacang boleh dilengkapkan melalui bijirin. Hidangan seperti nasi dengan dhal, tempe dengan nasi perang, atau roti gandum dengan mentega kacang merupakan kombinasi lengkap melengkapi.
Namun, individu vegetarian atau vegan perlu peka terhadap nutrien seperti vitamin B12, zat besi, zink dan kalsium, yang lebih mudah diperoleh daripada produk haiwan, jadi mereka lebih berisiko kekurangan nutrien ini jika diet terlalu ketat. Dengan perancangan rapi dan pilihan makanan diperkaya, diet tumbuhan mampu mencukupi keperluan protein dan asid amino sambil menyokong kesihatan jangka panjang.
KESIMPULAN
Kedua-dua protein haiwan dan tumbuhan penting untuk diet seimbang. Protein haiwan membekalkan asid amino lengkap dan mudah diserap, manakala protein tumbuhan menawarkan manfaat tambahan melalui serat dan antioksidan. Kuncinya ialah kepelbagaian dan keseimbangan, menggabungkan kedua-duanya dalam corak pemakanan harian memberi manfaat optimum tanpa menjejaskan kesihatan jantung dan metabolisma.
Dato' Dr.Rushdan Noor
19hb Okt 2025
No comments:
Post a Comment